Jaén - Jayyan

Provincie: Jaén
Regio: Andalusië
Comarca: Metropolitana de Jaén
-------
HISTORISCH
Romeinse naam:
Arabische naam: Ŷaīyān, Jayyān (جيان,"Kruispunt" voor caravans)
Mark:
Kurah: Qabra (Cabra)
Taifa:

711: De berber generaal Tariq ibn Ziyad trekt vanuit Écija over de Romeinse weg (Anibal) via Jaén naar Toledo. Jaén maakt later als kurah Jayyan onderdeel uit van het emiraat Córdoba. De kurah bestaat uit tenminste 17 iqlims: al-Nîska, Andûyar (Andújar), Aryûna (Arjona), Bayyâsa (Baeza), Basta (Baza), Bulkûna, (Porcuna), Muntilûm, Qarsis (Garcíez), Qastalla (Cazalilla), Raymiyya (of Madinat Râsid), Sant-Astiban (Santisteban del Puerto), Sawdar (Jódar), Sumuntân, Tuss (Martos), Ubbada (Úbeda), Wâdi 'Abd Allâh (La Guardia, llamada anteriormente Mantïsa) en Yayyân. Naast deze waren er andere enclaves van enig belang, waarvan het karakter Iqlim niet bewezen is, zoals het geval is van al-Yafrid, Biguá (zowel spoorloos, hoewel dit soms geassocieerd wordt met Pegalajar), Al-Arbi'â (larve), Qastalûna (de Romeinse Cástulo, die duurde tot in de late 10de eeuw), al-Gudur (Ruidera), Hisn Kinana (Canena) en anderen verloren namen. Dit volgens Ibn Hayyan, Al-Muqaddasi, Al-Razi, Ibn Galib etc.

741: Een legermacht met 10.000 overlevenden van het leger dat onder Kulthum ibn Iyadh al-Kushayri (of ook al-Qasri) in Noord-Afrika is verslagen komt onder Thalaba ibn Salama al-Amili aan in Algeciras. De Talia (voorhoede) staat onder bevel van Balj ibn Bishr al-Qushayri. Het contingent van de jund Qinnasrin (een van de vijf sub-provincies in Syrië ten tijde van het kalifaat (anderen zijn: Homs, Filastin, al-Urdunn en Dimashq/Damascus) vestigt zich in Jaén. De leider van het contingent is Abu al-Hajjaj Yusuf ibn Bukht.

756: Yusuf ibn Abd al-Rahman al-Fihri, wali van al-Andalus (747-756) trekt in vanuit Toledo met een leger uit Zaragoza en Toledo naar generaal al-Sumayl ibn Hatim ibn Dhil Chauxan (overl. 759), leider van de Kaisiten in Jaén. Ze dwingen de wali van Jaén zich terug te trekken naar de hisn Mantissa (nu La Guardia de Jaén) en de wali van Elvira de bergen in.

766: Na het neerslaan van de opstand van Said al-Yahsabi al-Matari, bekend als al-Matari, een Jemenitische leider, slaat Abd ar-Rahman I, emir van Córdoba (756-788) in de regio Jaén een opstand van Abd Allah ibn Kheracha Asadi neer.

825: Abd ar-Rahman I laat de bouw van de Grote moskee in Jaén beginnen.

864: De kurah Jaén levert 2.200 militairen aan Mohammed I, emir van Córdoba (852-886) voor de slag bij la Morcuera tegen Ordoño I van Asturië (850-866).

891: Moslim opstandelingen in Jaén en Elvira geven zich over aan de troepen van Abd Allah, emir van Córdoba (888-912). Dit vindt plaats tijdens de Opstand van Omar ibn Hafsun (879-918).

892: Na Granada wordt Jaén weer veroverd door Ibn Hafsun. Hij laat er een garnizoen achter en keert terug naar zijn bolwerk Bobastro.

897: Een expeditie onder de Amir Aban, zoon van emir Abd Allah, samen met generaal Abu al-Abbas Ahmed ibn Mohammed ibn Abi Abda vertrekt op 18 Radjab (1 september) uit Córdoba tegen moslim opstandelingen en volgt de route langs Mont Sant, Tarifa, Algeciras, Mersa Ash-shajrah, Khandak al-Jennat, Tarik-Khoshayn, Sohayl, Dhekuwan, naar de rivier. Daarna keert het leger terug via Kasr Bineyrah (Pineira), Bishter. Na beleg in Bishter trekt het leger door de Alpuxarras, Jaén en Córdoba.

897: Lubb ibn Mohammed (Banu Qasi) verwoest de omgeving van Jaén.

899: Lubb ibn Mohammed voert raids uit in de buurt van Jaén.

903: Verovering op de opstandelingen door Abd Allah, emir van Córdoba (888-912).

913: In april onderwerpt Abd ar-Rahman III, emir van Córdoba (912/29-961) Jaén.

948: De reiziger Ibn Hawqal, bekend om zijn grote interesse in de economische en strategische aspecten, schrijft na een bezoek aan het Iberisch Schiereiland: "Onder de beroemde oude steden zijn er Jaén, Toledo en Guadalajara. Ieder van hen dateren van de meest verre Oudheid."

1018: De Zanata berber al-Kasim ibn Hammud al-Mamum (Hammudiden dynastie) geeft na zijn aantreden als kalief van Córdoba (1018-1021 en 1023) Jaén, Calatrava en Baeza aan Abu al-Kasim Zuhair, zoon van Kayran ibn Aftah al-Saqlabi, emir van Almería (1014-1028). Zuhair is vanaf 1028 emir van Almería.

1018 (408): Op 20 maart (Dhul Qa'dah) bereidt Ali ibn Hammud een expeditie voor tegen Jaén dat bezet is door Kayran. Op 16 april (28 Dhul Qa'dah) vertrekt het leger uit Córdoba. Bij aankomst vinden ze zijn lichaam in een bad en keert men terug naar Córdoba.

1074: Mohammed ibn Abbad III al-Mu'tamid, emir van Sevilla (1069-1091) verdrijft de Almoraviden van Abu Bakr ibn Umar, emir van de Almoraviden (1061-1087) uit Jaén.

12de eeuw: De cartograaf Mohammed al-Idrisi (1099-1165/66) noemt Jaén al-Busârrât ("de Bergen").

1145: Ontstaan van de taifa Jaén met als eerste emir Ibn Yuzai (Yazaiden), een paar maanden later al opgevolgd door emir Abu Jafar Ahmed Zafadola (Huddiden dynastie), die ook Córdoba en Granada verovert. In hetzelfde jaar valt Jaén aan Tashfin ibn Ali, emir van de Almoraviden (1143-1146).

1146: Alfons VII van Castilië-León (1126-1157) en Galicië (1119-1157) stuurt Manrique Pérez de Lara (uit Castilië) met Ponce Giraldo van Cabrera, Ermengol VI van Urgel, Martín Fernández de Hita en Pedro Fernández Hurtado (ook wel Pedro Fernandez de Fuentencalada), meester van de Orde van Santiago, om de bondgenoot Sayf al-Dawla bij te staan om de steden Baeza, Jaén en Úbeda te heroveren. Dit lukt maar al snel is er onenigheid en brekt er een gevecht met Sayf uit, waarbij hij wordt verslagen en zich onderwerpt aan Alfons.

1147: Yahya ibn Ghaniya, wali van Jaén draagt Úbeda en Baeza over aan Alfons VII in de hoop steun te krijgen tegen Abd al-Moe'min, emir van de Almohaden (1145-1163). Baeza komt aan graaf Manrique Pérez de Lara.

1148: De Almohaden, onder Abd al-Moe'min nemen Jaén in. Na onderhandeling door Yahya ibn Ghaniya met de aanvoerder van de Almohaden Barraz ibn Mohammed al-Masufï te Ecija draagt hij Córdoba en Carmona over aan de Almohaden in ruil voor het behoud van Jaén. Jaén wordt direct daarna belegerd door Alfons VII van León en Castilië, maar dit mislukt door de gevangenname van enkele graven die in Alcalá la Real gevangen worden gezet. Hierna vertrekt Ibn Ghaniya naar het enige andere Almoraviden bolwerk, Granada en sterft daar in januari 1149.

1159: Mohammed ibn Ali al-Kumi, Almoraviden wali van Jaén geeft de plaats na de val van de Almoraviden aan Mohammed ibn Said ibn Mardanish (Rey Lobo, "de Wolvenkoning"), emir van Murcia.

1168: Tweede taifaperiode van Jaén met emir Ibrahim (Hamuskiden dynastie), die ook Arjona veroverd heeft, maar hetzelfde jaar wederom aan Murcia verliest.

1169: Ibn Hamusk erkent de macht van de Almohaden en kan Jaén behouden.

1225: Abd Allah al-Bayasi, emir van Baeza staat de kastelen van Martos, Andújar en Jaén af aan Ferdinand III van Castilië (1217-1252) en León (1230-1252). Ferdinand III geeft Andújar en Martos daarna in leen aan Alvaro Perez de Castro "el Castellano". De plaats is een jaar lang een bruggehoofd voor de christenen.

1230: Beleg van Jaén. Mislukte poging van Ferdinand III om Jaén in te nemen.

1232: Jaén wordt veroverd door Mohammed I ibn Nasr uit Arjona (Nasriden) op Murcia. Hij roept zich te Arjona uit tot emir.

1238: Hij wordt als Mohammed I ibn Nasr, emir van Granada (1238–1272).

1245 (643): Beleg van Jaén. In december (Rajab) wordt Jaén, na een paar maanden beleg, door Ferdinand III samen met Mohammed I ibn Nasr, emir van Granada (1238–1272) veroverd.

1246 (643): In het Verdrag van Jaén tussen Ferdinand III en Mohammed I wordt de basis gelegd voor het Emiraat van Granada, als vazalstaat van Castilië. Ook ontstaat het Koninkrijk Jaén als vazalstaat van Castilië.

1265: Op 11 april richt Sancho Martinez, na de opstand van de Mudajars, met verschillende steden ter gezamelijke verdediging een hermandad op. Deze steden zijn Córdoba, Jaén, Baeza, Ubeda, Andujar, San Esteban, Eznatorafe, Quesada en Cazorla.

1295: Mohammed II, emir van Granada (1273-1302) verovert Jaén en omgeving, als antwoord op de verovering van Tarifa door Sancho IV van Castilië-León (1284-1295).

1312: Ferdinand IV van Castilië-León (1295-1312) overlijdt plotseling in zijn legertent bij Jaén, terwijl hij zich klaarmaakt voor een inval in het gebied van Granada. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Alfons XI.

Personen:
772: In Jaén wordt de sha’ir (dichter) al-Ghazal (Yaḥya ibn al-Hakam al-Bakri, يحيى بن الحكم البكري) geboren. Hij is werkzaam aan het hof van Córdoba en reist als ambassadeur naar de Noormannen en Byzantijnen. Hij wordt verbannen naar Irak. Hij overlijdt in 866.

9de eeuw: In de 2de helft van deze eeuw wordt waarschijnlijk in Jaén de schrijver en muhaddit Ibn Said al-Kinani, Othman (Abu Said Utman ibn Said al-Kinani al-Jayyani) geboren. Hij overlijdt rond 932/33, waarschijnlijk in Córdoba. Het is bekend dat hij 1 werk heeft geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

828/29: In wellicht Jaén wordt de faqih Yahya ibn Omar al-Kinani, Yahya (Abu Zakariya Yahya ibn Omar ibn Yusuf ibn Amir al-Kinani) geboren. Hij overlijdt in november/december 902 in Susa (bij Tunis). Hij heeft 17 werken geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

860/61: In wellicht in Jaén wordt de faqih, hafiz Ibn al-Yabbab, Abu Omar (Abu Omar Ahmed ibn Jalid ibn Yazid ibn Mohammed ibn Salim ibn Suleiman) geboren. Hij overlijdt op 5 mei 934 in Córdoba. Hij heeft 6 werken geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

10de eeuw: In de 2de helft van deze eeuw wordt in Jáen de sha’ir Ibn Shuayb al-Jayyani, Aglab (Aglab ibn Shu'ayb ibn al-Jayyani) geboren. Hij overlijdt wellicht in Córdoba. Hij is in dienst aan het hof van emir Abd ar-Rahman III en zijn opvolgers. Hij is schrijver van poezie ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

915: De jood Hasdai ibn Shaprut wordt in Jaén geboren. Hij is een diplomaat, fysicus en een patroon van de wetenschap aan het hof van Abd ar-Rahman III. Zonder de titel wazir te dragen wordt hij de eigenlijke minister van Buitenlandse Zaken. Hij overlijdt in ca. 970 in Córdoba.

976: Overlijden van de uit Jaén afkomstige sha’ir en anthologist Ibn Faraj (Abu Omar ibn Ahmed Mohammed ibn Faraj al-Jayyani; Ben Farach). Hij is de schrijver van Kitab al-Ḥada’iq ("Libro de los Huertos", "Boek van de Tuinen"), de eerste bloemlezing van Andalusische dichters. Hij werkt aan het hof van Abd ar-Rahman III en al-Hakam II. Hij sterft in gevangenschap in 976, onbekend waar, wellicht in Córdoba.

1079: Overlijden in Jaén van de wiskundige al-Jayyani (Abu Abd Allah Mohammed ibn Muadh al-Jayyani). Al-Jayyani schreef een aantal belangrijke commentaren op "De Elementen" van Euclides en hij schreef het eerste werk over boldriehoeksmeting. Er is echter weinig bekend over zijn leven. Er bestaat ook enige twijfel over al-Jayyani de geleerde en al-Jayyani de wiskundige. Het is onbekend of ze zelfs dezelfde persoon zijn.

1093 (485): Overlijden in Jaén van de faqih, qadi, wiskundige en astronoom Ibn Muad al-Jayyani, Mohammed (Abu Abd Allah Mohammed ibn Ibrahim ibn Mohammed ibn Mu'ad al-Sha'bani al-Jayyani). Hij is aan het begin van de 11de eeuw in dezelfde stad geboren. Hij is qadi in Jaén. Hij heeft 6 werken geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 4).

1099: In juni/juli wordt in Jaén de hadithgeleerde Ibn Jasir, Abu Bakr (Abu Bakr Mohammed ibn Ali ibn Abd Allah [ibn Mohammed] ibn Jasir al-Ansari al-Yayyani) geboren. Hij overlijdt op 20 januari 1168 in Aleppo. Hij heeft 1 werk geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

11de/12de eeuw: In deze periode wordt in Jaén de katib (secretaris) en sha’ir Ibn al-Su'ud al-Jayyani, Abu al-Abbas (Abu al-Abbas Ahmed ibn al-Su'ud) geboren. Hij overlijdt in de 2de helft van de 12de eeuw, onbekend waar. Hij is de katib van de wali Abu al-Hassan ibn Hamushk, die in opstand komt tegen de Almohaden. Hij heeft proza en poezie geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).
12de eeuw: In deze eeuw leeft Yahya ibn Abd ar-Rahman ibn Yusuf ibn Said ibn Yuzayy al-Kalbi. Hij is qadi in Jaén.

ca. 1155/56: Rond deze tijd wordt in Jaén de qari, nahwi en sha'ir Ibn Yarbu al-Jayyani, Abu Abd Allah (Abu Abd Allah Mohammed ibn Ahmed ibn Yarbu al-Jayyani) geboren. Hij overlijdt in 1221/22 in Vélez Blanco of Vélez Rubio. Hij heeft 2 werken en ook poezie geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

1166/67/68 (562/63): Rond deze tijd wordt in Jaén de mysticus en hafiz Ibn Mahmud al-Nafzi, Abu Ishaq (Abu Ishaq Ibrahim ibn Mohammed ibn Ibrahim ibn Ubaydis ibn Mahmud al-Nafzi al-Garnati) geboren. Hij overlijdt in juli 1261 (Sha'abaan 659) in Granada. Hij heeft 4 werken geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 4).

12de eeuw: In deze eeuw leeft Yahya ibn Abd ar-Rahman ibn Yusuf ibn Said ibn Juzayy al-Kalbi. Hij is qadi in Jaen.

ca. 1203/04 (600): Rond deze tijd wordt in Jaén de nahwi Ibn Malik al-Jayyani, Abu Abd Allah (Jamal al-Din Abu Abd Allah Mohammed ibn Abd Allah [ibn Mohammed] ibn Abd Allah ibn Malik al-Ta'i al-Jayyani al-Nahwi al-Shafi'i) geboren. Hij overlijdt op 20 of 21 februari 1274 (12 of 13 Sha'abaan 672) in Damascus. Hij heeft 60 werken geschreven, o.m. het werk al-Alfiya ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 4).

13de eeuw: In de 1ste helft van deze eeuw overlijdt de sha’ir Ibn al-Su'ud al-Jayyani, Abu al-Hassan. Hij is in Jaén geboren. Hij heeft poezie geschreven ("Biblioteca de al-Andalus", Vol. 5).

13de eeuw: Al-Mayriti (Abu al-Abbas Yahya ibn Abd ar-Rahman ibn Isa ibn Abd ar-Rahman ibn al-Hajj al-Qurtubi) is qadi in Jaén, Murcia, Granada en Córdoba. Hij overlijdt in 1208 in Córdoba.

1230: In Jaén wordt de historicus Ibn al-Zubair (Abu Jafar Ahmed ibn Ibrahim ibn al-Zubair ibn Mohammed at-Thaqafi al-Assimi) geboren. Hij overlijdt op 26 augustus 1308 in Granada. Hij is schrijver van de Silat al-Sila. In Granada is hij ook imam van de Grote Moskee.

1242/43: Overlijden (onbekend waar) van de sha'ir en katib Ibn al-Sammak al-Jayyani, Abu Abd Allah (Abu Abd Allah Mohammed ibn Ibrahim al-Jayyani). Hij is waarschijnlijk afkomstig uit Jaén.

Bronnen:
Actas, XVI Congreso UEAI (Miguel Ángel Manzano Rodríguez en Concepción Vázquez de Benito)
The History of the Mohammedan Dynasties in Spain (Ahmed ibn Mohammed al-Makkari)
http://es.wikipedia.org
http://www.ibntufayl.org
http://remacle.org/bloodwolf/arabe/alathyr/croisades2a.htm
http://www.canalsocial.net/Ger/ficha_GER.asp?id=1109&cat=biografiasuelta
http://members.fortunecity.com/mundopoesia2/autores/poesia_andalusi.htm
http://www.eea.csic.es/index.php?option=com_content&task=view&id=83&Itemid=43&lang=en
http://elmadridmedieval.jmcastellanos.com/Pagina%20Historia/Marcos%20precristiano.htm